Konsument i przedsiębiorca to dwa zupełnie inne podmioty. Za przedsiębiorcą stoi konstytucyjnie zagwarantowana wolność działalności gospodarczej, co bezpośrednio jest wyrażone w art. 22 Konstytucji, natomiast za konsumentem stoi szereg praw konsumenckich co gwarantuje bezpieczeństwo „słabszego” podmiotu. Czasem jednak istnieje cienka granica między konsumentem, a przedsiębiorcą co sprawia szereg problemów orzeczniczych.

Coraz częściej w postępowaniach sądowych można dostrzec problem kiedy należy przyznać ochronę prawną właściwą dla konsumenta, osobie prowadzącej działalność gospodarczą. Nie ulega wątpliwości, że jednoosobowy przedsiębiorca może działać przy niektórych umowach jako konsument, przy innych zaś jako przedsiębiorca, co potwierdza także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wyrok TSUE z dnia 3 września 2015 r. C-110/14). Od 1 stycznia 2021 r. obowiązują zmiany prawne, które dokonały wyraźnego podziału na konsumentów, przedsiębiorców-konsumentów i przedsiębiorców, jednak w praktyce nadal rozstrzygane są spory sprzed 2021 r., gdzie problem jest aktualny.

Praktycznym problemem dla orzecznictwa jest znalezienie granicy między konsumenckim, a profesjonalnym charakterem umowy zawieranej przez daną osobę. Problem jest jeszcze większy, jeżeli np. osoba zawodowo zajmująca się obrotem nieruchomości, kupuje nieruchomość celem budowania majątku prywatnego.

Dla rozróżnienia czynności konsumenta i przedsiębiorcy najistotniejsze jest określenie czy istnieje bezpośredni związek z działalnością gospodarczą czy też nie. Jeżeli dana czynność jest bezpośrednio związana z działalnością gospodarczą, nie możemy korzystać z ochrony właściwej dla konsumentów. Natomiast, jeżeli dana czynność nie ma związku z działalnością, w mojej ocenie należy bez wątpienia kwalifikować jako konsumenckie.

Słusznie istotę problemu wyjaśnił Sąd Najwyższy wskazując, że nie każda osoba musi trzymać środki na lokacie bankowej, konsument może np. inwestować na giełdzie celem pomnażania swojego majątku. Jeżeli czynności inwestycyjne tej osoby nie są związane bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie można odmówić jej ochrony właściwej dla konsumenta (wyrok SN z dnia 10 maja 2017 r. sygn. akt I CSK 477/16).

Podsumowując, niezależnie od tego czy jesteśmy konsumentami czy osobami fizycznymi bez wątpienia wolimy zapobiec takim problemom. W związku z tym, korzystając ze swobody i wolności umów już przy zawarciu danej umowy powinniśmy jasno określić jej cel – nie związany z działalnością gospodarczą, wskazując jednocześnie w jakim charakterze działamy przy jej zawarciu – jako konsument, czy przedsiębiorca. W przypadku zgodnej woli stron może mieć znaczenie dla oceny, czy przy danej umowie jesteśmy konsumentami czy też nie.

Obowiązujące od 1 stycznia 2021 r. poszczególne przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych wprowadziły pewne zmiany w Kodeksie cywilnym oraz ustawie o prawach konsumenta. Przyznały one przedsiębiorcom-osobom fizycznym ochronę prawną, która dotychczas była dostępna wyłącznie dla konsumentów.

Poniżej zaprezentowane zostaną trzy główne zmiany:

I. Przedsiębiorca-osoba fizyczna jako konsument.

Nowe przepisy przyznają ochronę prawną, przysługującą dotychczas wyłącznie konsumentom, przedsiębiorcom wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, czyli będącym osobami fizycznymi pod warunkiem, że zawarli oni umowę, która nie ma charakteru zawodowego, ale jest bezpośrednio związana z ich działalnością gospodarczą, czyli że z treści tej umowy wynika, że umowa nie posiada dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej (określonej na podstawie odpowiedniego kodu PKD), udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

II. Prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość.

Przedsiębiorcy-osoby fizyczne od 1 stycznia 2021 r. uzyskała prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Z tego prawa można skorzystać w terminie 14 dni od otrzymania towaru lub zawarcia umowy, bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów, z wyjątkiem tych które zostały poniesione dodatkowo w związku z wyborem innego sposobu doręczenia lub w związku z bezpośrednimi kosztami zwrotu rzeczy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której sprzedający zgodził się je ponieść lub nie poinformował o konieczności ich poniesienia.

III. Rękojmia za wady.

Nowe przepisy wprowadziły do Kodeksu cywilnego art. 556 (4) i art. 556(5), które przyznały przedsiębiorcom-osobom fizycznym prawo do skorzystania z przepisów dotyczących rękojmi za wady fizyczne i prawne rzeczy. Nadal istnieje jednak możliwość wyłączenia, rozszerzenia lub ograniczenia odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi w drodze umowy. Ważne jest również to, że w momencie, gdy sprzedający poniesie koszty z tytułu rękojmi za wady fizyczne, a wada powstała wskutek działania lub zaniechania poprzedniego sprzedawcy, będzie on mógł żądać od poprzedniego sprzedawcy naprawienia tej szkody.